Mae llawer o eiriau arbenigol yn cael eu defnyddio mewn ymchwil canser a gofal canser yn gyffredinol. Er mwyn eich helpu i ddeall sut mae ymchwil yn cael ei disgrifio, rydym wedi egluro rhai geiriau ac ymadroddion cyffredin y gallech ddod ar eu traws.
Astudiaethau arsylwadol yw lle mae ymchwilwyr yn gwylio ac yn casglu data gan gyfranogwyr heb ddylanwadu ar ba driniaethau sydd ganddyn nhw i ddarganfod beth sy'n digwydd yn naturiol.
Yr Awdurdod Rheoleiddio yn y DU yw'r Asiantaeth Rheoleiddio Meddyginiaethau a Chynhyrchion Gofal Iechyd (MHRA). Nhw sy'n gyfrifol am wirio bod pob treial yn ddiogel ac yn dilyn y gyfraith.
Mae braich treial yn disgrifio grŵp o gleifion sy'n cymryd rhan mewn treial clinigol. Er enghraifft, gallai fod braich driniaeth gyda chyfranogwyr yn cael y cyffur newydd a braich reoli gyda chyfranogwyr yn cael y driniaeth safonol.
Caniatâd yw bod y cyfranogwr yn cytuno i gymryd rhan mewn treial clinigol ar ôl iddynt fod yn siŵr eu bod yn deall yr astudiaeth, ei risgiau, a'u hawliau. Mae'n cynnwys trafodaethau manwl gyda'r tîm clinigol sy'n cynnal y treial a bod y cyfranogwr yn cael y cyfle i ofyn unrhyw gwestiynau cyn iddynt lofnodi ffurflen yn cytuno i gymryd rhan yn y treial. Hyd yn oed ar ôl rhoi caniatâd, gall y cyfranogwr dynnu'n ôl o'r treial ar unrhyw adeg.
Caniatâd gwybodus yw'r cyfranogwr yn cytuno i gymryd rhan mewn treial clinigol ar ôl iddynt fod yn siŵr eu bod yn deall yr astudiaeth, ei risgiau, a'u hawliau. Mae'n cynnwys trafodaethau manwl gyda'r tîm clinigol sy'n cynnal y treial a'r cyfranogwr yn cael y cyfle i ofyn unrhyw gwestiynau cyn iddynt lofnodi ffurflen yn cytuno i gymryd rhan yn y treial. Hyd yn oed ar ôl rhoi caniatâd, gall y cyfranogwr dynnu'n ôl o'r treial ar unrhyw adeg.
Y cyllidwr yw'r sefydliad sy'n talu am gynnal yr ymchwil. Gall cyllidwyr gynnwys asiantaethau'r llywodraeth, elusennau, neu sefydliadau diwydiant fel cwmnïau fferyllol. Gall rhai treialon gael mwy nag un cyllidwr ac weithiau rhoddir cyllid i ymchwilwyr unigol fel grant i gynnal y treial.
Grŵp o gyfranogwyr sy'n cymryd rhan yn y treial yw cohort . Gall fod mwy nag un cohort neu grŵp mewn treial, pob un yn derbyn triniaeth benodol wahanol.
Mae CTIMP yn sefyll am Dreial Clinigol Cynnyrch Meddyginiaethol Ymchwiliol, sef astudiaeth ymchwil sy'n profi cyffur neu gynnyrch meddyginiaethol newydd mewn bodau dynol i asesu ei ddiogelwch ac a yw'n gweithio.
Y cyfranogwyr yw'r bobl sy'n gwirfoddoli i gymryd rhan yn yr astudiaeth.
Mae effeithiolrwydd yn golygu pa mor dda y mae triniaeth neu gyffur yn gweithio yn y treial clinigol ac a yw'r cyfranogwr yn profi'r manteision y mae'r ymchwilwyr yn credu y dylent ddigwydd.
Mae goroesiad cyffredinol yn golygu hyd yr amser y mae claf yn byw, waeth a yw eu canser yn tyfu ai peidio.
Mae goroesiad di-ddilyniant yn golygu pa mor hir y mae cleifion yn byw heb i'w canser waethygu.
Grŵp rheoli yw'r grŵp o gleifion sy'n cymryd rhan yn y treial clinigol nad ydynt yn cael y driniaeth newydd. Byddant yn dal i gael y driniaeth safonol ac efallai plasebo. Mae'r grŵp rheoli yn hanfodol i dreial clinigol gan ei fod yn caniatáu i ymchwilwyr gymharu'r driniaeth newydd â'r driniaeth bresennol a mesur unrhyw wahaniaethau mewn canlyniadau.
Mae IMP yn sefyll am Gynnyrch Meddyginiaethol Ymchwiliadol, sef y cyffur neu'r cynnyrch meddygol sy'n cael ei astudio a'i brofi mewn treialon clinigol i asesu ei ddiogelwch a'i effeithiolrwydd.
Mae hap-ddosbarthu yn golygu rhoi cyfranogwyr treial mewn gwahanol grwpiau ar hap (fel taflu darn arian). Mae hyn yn sicrhau bod y grwpiau'n cael eu ffurfio ar hap ar y dechrau er mwyn sicrhau tegwch. Ni allwch ddewis pa grŵp rydych chi'n rhan ohono mewn treial ar hap ac mae siawns y gallech gael eich rhoi yn y grŵp rheoli nad yw'n cael y driniaeth weithredol.
Mae meddygaeth bersonol yn golygu teilwra triniaeth i sefyllfa unigryw pob claf yn lle rhoi'r un driniaeth i bawb sydd â'r un math o ganser. Os yw eich treial clinigol yn defnyddio meddygaeth bersonol, bydd eich triniaeth yn targedu genynnau a phroteinau penodol eich canser gan wneud eich triniaeth yn fwy manwl gywir.
Y noddwr yw'r sefydliad sydd â chyfrifoldeb cyfreithiol am yr astudiaeth ac sy'n goruchwylio'r holl safleoedd sy'n rhan o'r astudiaeth. Gallent fod yn sefydliad iechyd fel Felindre, neu'n gorff llywodraethol, elusen, neu sefydliad diwydiant.
Mae plasebo yn rhywbeth sy'n edrych fel y driniaeth go iawn, ond nid oes ganddo feddyginiaeth weithredol ynddo. Fe'i defnyddir fel y gall ymchwilwyr gymharu a yw'r driniaeth sy'n cael ei phrofi yn gweithio'n well na dim triniaeth. Weithiau ni fydd yr ymchwilydd a'r cyfranogwr yn gwybod pwy sy'n cael y driniaeth a phwy sy'n cael y plasebo.
Prif Ymchwilydd yw'r y person sy'n gyfrifol am arwain, dylunio ac adrodd ar yr astudiaeth gyfan. Bydd hwn bob amser yn glinigwr uwch neu'n academydd.
Recriwtio yw'r broses o ddod o hyd i gleifion sy'n addas ar gyfer y treial clinigol a'u cofrestru.
Y safle cynnal neu'r safle ymchwil yw'r sefydliad lle mae'r ymchwil yn digwydd, fel ysbyty neu glinig, ac sy'n gyfrifol am redeg y treial o ddydd i ddydd. Gallai fod llawer o safleoedd yn cymryd rhan mewn treial yn y DU ac o gwmpas y byd.
Safon gofal yw'r term a ddefnyddir pan fydd eich tîm yn siarad am y driniaeth orau sydd ar gael ar hyn o bryd ar gyfer eich math o ganser. Os ydych chi yng ngrŵp rheoli treial clinigol, fel arfer byddwch chi'n derbyn y driniaeth gofal safonol - yr un driniaeth y byddech chi wedi'i chael pe na byddech chi wedi ymuno â'r treial.
Sgil-effeithiau yw effeithiau annymunol a achosir gan y driniaeth. Gallant fod yn ysgafn fel cyfog neu'n fwy difrifol. Caiff pob sgil-effaith ei monitro a'i gofnodi'n ofalus fel y gall yr ymchwilwyr asesu eu heffaith ar effeithiolrwydd y driniaeth a dreialwyd. Rhaid i chi ddweud wrth eich tîm ymchwil os ydych chi'n profi unrhyw sgil-effeithiau, ni waeth pa mor ysgafn ydynt.
Taflen wybodaeth i gyfranogwyr neu gleifion yw taflen sy'n esbonio'r treial mewn iaith glir. Mae'n cynnwys beth fydd yn digwydd, pa mor hir y bydd y treial yn para, a beth allai'r risgiau fod. Dylech ddarllen y wybodaeth yn ofalus a gofyn cwestiynau am unrhyw beth nad ydych yn ei ddeall.
Y tîm ymchwil yw'r holl bobl sy'n ymwneud â chynnal astudiaeth ymchwil gan gynnwys ymgynghorwyr, meddygon, nyrsys ymchwil, fferyllwyr a gweithwyr iechyd proffesiynol eraill, yn ogystal â'r rheolwyr data a chydlynwyr treialon clinigol.
Treial clinigol Cyfnod Cynnar yw treial clinigol Cyfnod 1 sy'n edrych ar a yw triniaeth newydd yn ddiogel, a oes ganddi unrhyw sgîl-effeithiau niweidiol ac yn ceisio dod o hyd i'r dos gorau o'r driniaeth i'w ddefnyddio.
Mae gan dreialon aml-fraich sawl grŵp triniaeth a grŵp triniaeth neu grŵp rheoli safonol. Efallai y bydd grwpiau triniaeth unigol yn cael gwahanol driniaethau neu gyffuriau, a gall ymchwilwyr ychwanegu grwpiau triniaeth newydd wrth i gyffuriau newydd ddod ar gael i'w treialu.
Treialon dall yw treialon lle nad yw'r cyfranogwyr yn gwybod pa gyffur neu gyfuniad o gyffuriau maen nhw'n eu derbyn, neu os nad ydyn nhw'n cael y cyffur o gwbl ond yn derbyn plasebo yn lle.
Treialon dwbl-ddall yw treialon clinigol lle nad yw'r cyfranogwyr na'r ymchwilwyr sy'n cynnal y treial yn gwybod pwy sy'n derbyn y driniaeth sy'n cael ei hastudio a phwy sydd ddim.
Treialon label agored yw astudiaethau lle mae'r cyfranogwyr a'r tîm ymchwil yn gwybod pa gyffuriau y bydd cyfranogwyr yn eu derbyn cyn i'r treial ddechrau.
Treialon ymyriadol yw lle mae ymchwilwyr yn rhoi triniaeth neu gyffur newydd i weld pa effaith sydd ganddo ar gyfranogwyr.