Iselder Ysbryd a Hwyl Isel

Mae iselder ysbryd yn broblem gyffredin iawn a bydd llawer o bobl yn teimlo’n isel neu’n ddiflas ar brydiau. Pan fyddwch chi’n ymdopi ag effaith eich canser yn eich bywyd, gall effeithio ar bopeth - sut rydych chi’n teimlo amdanoch chi’n hun, eich bywyd, eich dyfodol a gall herio eich gallu i ymdopi â phroblemau bob dydd.

Pan fydd rhywun yn isel ei ysbryd, fel arfer mae newidiadau yn y ffordd y mae’n teimlo – ei emosiwn, sut mae’r corff yn adweithio, beth mae’n ei feddwl a sut mae’n ymddwyn. Ar ei ffurf ysgafnaf, nid yw iselder ysbryd yn ein hatal rhag byw bywyd normal, ond gall yr iselder mwyaf difrifol fygwth bywyd, gyda meddyliau am farwolaeth a hunanladdiad.

Dyma rai o’r arwyddion neu symptomau y gall fod gennych os ydych yn isel eich ysbryd:

Emosiynau neu deimladau

Teimlo’n drist, yn euog, yn ddideimlad neu’n anobeithiol
Colli diddordeb a / neu fwynhad mewn pethau
Crïo llawer neu fethu crïo pan fydd digwyddiad gwirioneddol drist
Teimlo ar eich pen eich hun hyd yn oed pan fydd cwmni gennych
Teimlo’n flin ac yn bigog ynglŷn â’r peth lleiaf

Arwyddion Corfforol

Blinder
Diffyg egni
Aflonyddwch
Problemau cysgu
Teimlo’n waeth ar adeg benodol o’r diwrnod – boreau fel arfer
Newidiadau mewn pwysau, archwaeth a bwyta

Meddyliau

Colli hyder ynddoch chi’n hun
Disgwyl y gwaethaf a chael meddyliau negyddol neu ddigalon
Meddwl fod popeth i weld yn ddiobaith
Meddwl eich bod yn casáu eich hun
Cof gwael neu fethu canolbwyntio
Meddyliau am hunanladdiad

Sut gall y teimladau, yr arwyddion corfforol a’r meddyliau hyn effeithio ar eich bywyd

Gallwch ei chael hi’n anodd gwneud y pethau symlaf hyd yn oed
Rydych chi’n rhoi’r gorau i wneud eich gweithgareddau arferol
Peidio â gwneud pethau roeddech chi’n arfer eu mwynhau
Eich torri’ch hun i ffwrdd oddi wrth bobl eraill

Fodd bynnag, pan fyddwch wedi cael diagnosis o ganser, gallai llawer o’r symptomau hyn ddigwydd oherwydd y canser neu’ch triniaeth. Felly, mae’n bwysig eich bod yn siarad ag un o’ch tîm meddygol i weld ai iselder ysbryd sy’n achosi’r symptomau.

Os ydych chi’n meddwl y gallwch fod iselder gennych, eich meddyg teulu yw’r un gorau i siarad ag ef/hi gyntaf. Gall awgrymu triniaeth siarad, tabledi gwrth-iselder, neu’r ddau. Gall awgrymu eich bod yn gweld gweithiwr iechyd meddwl sy’n gallu cynnig help arbenigol i chi gyda’ch problemau.

Os ydych chi’n teimlo mor isel fel eich bod wedi cael meddyliau am niweidio’ch hun, yna ewch i weld eich meddyg cyn gynted â phosib a dywedwch sut ydych chi’n teimlo, neu dywedwch wrth eich tîm Oncoleg. Byddant yn gallu eich helpu i ddod o hyd i gymorth.

Sut Allai Helpu Fy Hun?

Gwneud cynllun dyddiol - pan fydd pobl yn isel ni fyddant yn teimlo fel gwneud unrhyw beth yn aml. Maent yn ei chael hi’n anodd penderfynu beth i’w wneud bob dydd ac ychydig iawn y byddant yn ei wneud yn y pen draw. Dechreuwch fynd i’r afael â hyn drwy wneud rhestr o bethau rydych am eu gwneud, yna cynlluniwch restr weithredu gyda’r dasg hawsaf yn gyntaf. Peidiwch ag anelu’n rhy uchel. Gweithiwch drwy’r rhestr weithredu a thiciwch beth rydych wedi’i wneud. Ar ddiwedd y dydd byddwch yn gallu edrych yn ôl a gweld beth gyflawnoch chi. Gall ymarfer corffor helpu i godi hwyl. Gall cymysgu gyda ffrindiau, teulu a chymdogion helpu hefyd.
Cyflawniadau a phleser – pan fydd pobl yn isel byddant yn aml yn anghofio beth maent wedi’i gyflawni a beth maent yn ei fwynhau. Ar eich cynllun gweithredu dyddiol, ysgrifennwch holl ddigwyddiadau’r diwrnod, rhowch ‘P’ yn ymyl y rhai sydd wedi rhoi pleser i chi, a ‘C’ yn ymyl y gweithgareddau hynny lle teimloch eich bod wedi cyflawni rhywbeth ac wedi gwneud yn dda. Ceisiwch beidio â bod yn rhy wylaidd - mae pobl ag iselder yn tueddu peidio â chymryd clod am eu cyflawniadau.
ABC newid teimladau – mae’r rhan fwyaf o bobl sy’n isel eu hysbryd yn meddwl bod eu bywydau mor ofnadwy fod ganddynt bob hawl i deimlo’n drist. Yn wir, daw ein teimladau o’r hyn y byddwn ni’n meddwl amdano a sut fyddwn ni’n gwneud synnwyr o’r hyn sydd wedi digwydd i ni. Ceisiwch feddwl am ddigwyddiad diweddar sydd wedi’ch poeni a gwneud i chi deimlo’n isel. Gallwch ei ddosbarthu yn dair rhan:
A.Y digwyddiad.
B.Eich meddyliau amdano.
C.Eich teimladau amdano.
Dim ond A ac C fydd y rhan fwyaf o bobl yn ymwybodol ohonynt fel arfer. Gadewch i ni edrych ar enghraifft: A bwrw bod rhywun yn y gwaith yn eich beirniadu am ddarn o waith rydych wedi’i wneud.
A. Y digwyddiad – beirniadaeth o’ch gwaith.
B. Eich meddyliau – Beth ydych chi’n meddwl amdano? Gall fod angen i chi ganolbwyntio i ganfod hyn. “Mae’n meddwl mod i’n dda i ddim, ac mae’n iawn, dwi’n anobeithiol”.
C. Eich teimladau – wedi’ch brifo, teimlo embaras.

Am ddigalon! Dim rhyfedd eich bod yn teimlo’n wael. Y pwynt pwysig ynglŷn â cheisio dod yn ymwybodol o’r tri cham hwn, A, B ac C yw y gallwn ni newid beth ry’n ni’n ei deimlo ynglŷn â digwyddiad, ac felly gallwn newid sut rydym yn teimlo yn ei gylch.
Herio meddwl negyddol – yr enw ar un dechneg ddefnyddiol i roi cynnig arni yw ‘cydbwyso'. Pan fyddwch chi’n cael meddwl negyddol, beirniadol, cydbwyswch hynny drwy wneud datganiad mwy cywir a chadarnhaol i chi’ch hun. Er enghraifft: Gallai meddwl: “Dwi dda i ddim yn fy swydd”, gael ei gydbwyso gan: “dywedodd fy mhennaeth faint yr oedd yn gwerthfawrogi’r gwaith wnes i ddoe”
Y dechneg colofn ddwbl - un peth arall y gallech chi wneud yw ysgrifennu eich meddyliau mewn un golofn, a gyferbyn â phob un, ysgrifennwch feddyliau mwy cytbwys. Fel hyn:
a. Nid yw John wedi galw, nid yw’n fy hoffi i
b. Mae’n brysur iawn ac yn meddwl mod i’n gwneud yn well nag oeddwn i’r wythnos diwethaf, felly mae’n meddwl nad oes angen iddo boeni amdana i.
Gofalu amdanoch chi’ch hun - rhaid i chi wrthsefyll y temtasiwn i ymdopi â’ch iselder ysbryd drwy yfed alcohol, camddefnyddio meddyginiaeth neu droi at gyffuriau anghyfreithlon. Gall y rhain gynnig rhywfaint o ollyngdod ar y pryd, ond buan iawn y byddant yn creu problemau iechyd a seicolegol pellach i chi ymdopi â nhw. Bwytwch yn dda - gall deiet da eich helpu i deimlo’n llai blinedig. Ceisiwch dretio eich hun i bethau rydych chi’n eu mwynhau fel arfer.
Datrys problemau anodd – gall datrys problemau ymddangos yn anoddach pan fyddwch chi’n teimlo’n isel. Os oes problem arbennig o anodd gennych, ceisiwch edrych yn ôl ar adeg pan allech fod wedi datrys problemau tebyg yn llwyddiannus, a defnyddiwch yr un dull nawr. Neu gofynnwch i ffrind beth fyddai’n ei wneud mewn sefyllfa debyg. Byddwch yn glir. Ysgrifennwch bob un o’ch dewisiadau posibl i lawr. Defnyddiwch dechneg ‘taflu syniadau’ – lle bydd hyd yn oed atebion sydd i weld yn wirion yn cael eu hysgrifennu i lawr i’w hystyried. Dewiswch y dull gorau.
Siarad gyda phobl eraill – ceisiwch ddweud wrth y rhai sy’n agos atoch sut rydych chi’n teimlo. Efallai y gallant wrando a’ch helpu i feddwl pethau drwodd. Gall crïo ychydig helpu i leddfu tensiwn a gadael i bethau symud ymlaen. Efallai y cewch eich synnu i weld bod y rhai y siaradwch â nhw wedi teimlo’n isel eu hunain ar ryw adeg, a’u bod yn gallu deall sut rydych chi’n teimlo.

Ffynonellau Cymorth

Os ydych chi’n teimlo mai bach iawn o gynnydd rydych chi’n ei wneud ar ôl defnyddio’r syniadau yn y llyfryn hwn, yna mae cymorth arall ar gael i chi bob amser i oresgyn eich problem.

Adnoddau hunangymorth ar-lein yn rhad ac am ddim: http://www.ntw.nhs.uk/pic/selfhelp/
Eich meddyg teulu (efallai y cewch eich atgyfeirio at wasanaeth cwnsela’r feddygfa).
Cymorth Canser Macmillan: www.macmillan.org.uk neu 0808 808 0000.  Tenovus: www.tenovus.org.uk neu 0808 808 10 10.
Leigh Bodilly, Cydlynydd Gwybodaeth a Chymorth i Gleifion a Gofalwyr Felindre: I gael gwybodaeth am wasanaethau cymorth yn eich ardal leol – 029 20196132.
Mae dwy raglen grŵp gan Felindre i’ch helpu i reoli iselder ysbryd a byw gyda theimladau o ansicrwydd.
- Y Grŵp Ymwybyddiaeth Ofalgar / The Mindfulness Group: Mae’n eich helpu i ddatblygu strategaethau ar gyfer ymdopi â meddyliau a theimladau anodd
- Y Grŵp Byw Gydag Ansicrwydd / The Living With Uncertainty Group: Mae’n eich helpu i fyw eich bywyd mewn ffordd ystyrlon er gwaetha’r pryderon ynghylch pethau sy’n ansicr.
Gall eich ymgynghorydd neu arbenigwr nyrsio clinigol roi gwybodaeth i chi am y gwasanaethau sydd ar gael i chi, a gofyn am atgyfeiriad at y rhaglenni grŵp neu’r tîm Seicoleg Clinigol a Chwnsela yng Nghanolfan Ganser Felindr

Ysgrifennwyd y daflen hon gan weithwyr iechyd proffesiynol. Mae’r wybodaeth a gynhwysir yn y daflen hon wedi’i seilio ar dystiolaeth. Mae wedi’i chymeradwyo gan feddygon, nyrsys a chleifion. Caiff ei hadolygu a’i diweddaru bob 2 flynedd